دنچر استوماتیت یا استوماتیت دندان مصنوعی چیست؟

استوماتیت دندان مصنوعی یک وضعیت خوش خیم است که معمولاً بدون علامت است و می تواند بیماران بی دندان را تحت تأثیر قرار دهد. مطالعات شیوع استوماتیت دندان مصنوعی را گزارش کرده اند که بیش از ۷۵ درصد از استفاده کنندگان از دندان مصنوعی را تحت تأثیر قرار می دهد و در حالی که علت ممکن است چند عاملی باشد، کاندیدا آلبیکانس ارتباط قوی با این بیماری دارد، همراه با ترومای پروتز و بهداشت نامناسب پروتز با عوامل خطر محلی مرتبط هستند. این مقاله علت شناسی، تشخیص و درمان استوماتیت دندان مصنوعی را برای ارائه مدیریت مناسب برای این وضعیت توصیف می کند.

CPD/ ارتباط بالینی: استوماتیت دندان مصنوعی می تواند یک مشکل عود کننده در بین استفاده کنندگان از دندان مصنوعی باشد و اغلب برای بیمار بدون علامت است. دندانپزشکان باید بتوانند این وضعیت را شناسایی و مدیریت کنند.

استوماتیت دندان مصنوعی چیست؟

استوماتیت دندان مصنوعی (DS) یک اختلال خوش خیم و شایع است که استفاده کنندگان از دندان مصنوعی را تحت تأثیر قرار می دهد. ممکن است به عنوان یک التهاب مزمن، همراه با اریتم بافت های مخاطی دهان که از پروتز متحرک حمایت می کنند، توصیف شود، و به دلیل حساسیت به اجزاء دندان مصنوعی ایجاد نمی شود. DS همچنین با نام های دیگری از جمله “پالاتیت مزمن دندان مصنوعی”، “کاندیدیازیس آتروفیک مزمن”، “زخم دهان ناشی از پروتز” و “کاندیدیازیس ناشی از دندان مصنوعی” شناخته می شود. این وضعیت معمولاً بدون علامت است، اما می تواند منجر به خونریزی در نواحی آسیب دیده مخاط، احساس سوزش، بوی بد دهان، مزه بد دهان و خشکی دهان شود. شیوع DS بین ۱۵ تا ۵/۷۷ است، و در حالی که شیوع بالاتری در افراد مسن و زنان گزارش شده است، اما همیشه اینطور نیست. این تفاوت فاحش در شیوع، به جمعیت های مختلف بیماران مورد مطالعه نسبت داده می شود. مطالعات مختلف نشان داده اند که آن دسته از بیمارانی که در بیمارستان بستری شده اند، بویژه به دلیل اختلال در سیستم ایمنی، سلامت عمومی، خشکی دهان، کاهش عملکرد حرکتی که منجر به ناتوانی در انجام بهداشت خوب دهان و دندان می شود، و افرادی که برای انجام اقدامات بهداشت دهان و دندان به دیگران تکیه می کنند مستعد ابتلا به DS هستند.

استوماتیت پروتز دندان مصنوعی می تواند هم استفاده کنندگان از پروتز پارسیل و هم استفاده کنندگان از دست دندان کامل را تحت تأثیر قرار دهد، اگرچه معمولاً در مخاط کام زیر پروتز دست دندان کامل فک بالا دیده می شود. DS قوس دندانی پایین را احتمالاً در نتیجه تأثیر شستشو دهندگی بزاق و عمل پاکسازی زبان تحت تأثیر قرار می دهد، در حالی که در قوس دندانی بالا، پروتز دندان مصنوعی ممکن است مهر و موم محیطی بهتری داشته باشد و بنابراین حاوی محیط میکرو خود است.

پرکاربردترین طبقه بندی برای DS طبقه بندی نیوتن است که این وضعیت را بر اساس ظاهر بالینی مخاط ملتهب زیر دندان مصنوعی طبقه بندی کرد:

نوع ۱): نواحی التهابی موضعی، احتمالاً ناشی از تروما.

نوع ۲): اریتم کلی که ناحیه ای که پروتز روی آن سوار است را می پوشاند. این شایع ترین شکل موجود است؛

نوع ۳): هیپرپلازی التهابی پاپیلاری که معمولاً کام سخت یا برجستگی های آلوئولار را تحت تأثیر قرار می دهد.

استوماتیت دندان مصنوعی چیست؟

علل بروز دنچر استوماتیت

علت DS به نظر می رسد چند عاملی باشد. نشان داده شده است که کاندیدا آلبیکانس در علت شناسی DS بسیار دخیل است و ممکن است ۹۰% موارد استوماتیت دندان مصنوعی را تشکیل دهد. با این حال، تعدادی از باکتری ها مانند گونه های استافیلوکوک، استرپتوکوک، فوزوباکتریوم و باکتریوئیدها نیز می توانند دخیل باشند. تغییر نقش کاندیدا از کامنسال به انگل، زمانی رخ می دهد که تعادل ایمنی بین میزبان و قارچ تغییر کند. این مکانیسم های دفاعی ضعیف تر میزبان و وجود شرایط رشد ایده ال برای کاندیدا است که باعث تحریک بافت می شود. نشان داده شده است که رزین آکریلیک برای کلونیزه شدن قارچ ها مناسب است و شرایط مناسبی را برای چسبندگی و تکثیر شدن فراهم می کند، همچنین در مورد استفاده از آسترهای نرم ارتجاعی نیز صدق می کند زیرا سطح بافت متخلخل نسبتاً بالایی دارند.

عوامل خطر

همه افرادی که پروتز دندان مصنوعی دارند دچار DS نمی شوند، و نشان داده شده است که تعدادی از عوامل موضعی و سیستمیک فرد را مستعد ابتلا به این بیماری می کنند. ترومای طولانی مدت بافت نرم ناشی از عدم تناسب یا ثبات پروتزهای مصنوعی، بیمارانی که عادات پارافانکشنال یا افرادی که زبری سطح دارند با ضایعات نیوتن نوع ۱ همراه بوده اند، تغییرات التهابی ناشی از افزایش بار اکلوزال و افزایش مولکول های گیرنده کاندیدا در بافت ها. نشان داده شده است در بیمارانی که از پروتزهای بر پایه ایمپلنت استفاده می کنند و در مقایسه با افرادی که پروتزهای معمولی دارند، دارای توزیع بار اکلوزال بیشتری هستند، تعداد دوره های DS به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.

جدول ۲٫ عوامل خطر موضعی و سیستمیک برای استوماتیت دندان مصنوعی.

علاوه بر این، سطح نسبتاً ناهموار پروتز، حفظ میکروارگانیسم ها را تسهیل می کند و ممکن است به عنوان یک محافظ برای آنها عمل کند. بی نظمی های سطحی همچنین می تواند میکروارگانیسم ها را در برابر اقدامات بهداشتی فیزیکی دهان محافظت کند.

بهداشت ضعیف پروتز باعث افزایش رشد میکروارگانیسم های بیماری زا در پلاک دندانی روی سطوحی از دندان مصنوعی می شود که روی بافت ها قرار می گیرند و ارتباط قوی بین عدم رعایت بهداشت دندان مصنوعی و ضایعات نیوتن نوع ۲ و ۳ وجود دارد. استفاده مداوم از یک پروتز دندان مصنوعی، بویژه در شب، به کاندیدا اجازه می دهد تا درون بیوفیلم روی مخاط زیر دندان مصنوعی کلونیزه شود. محیط نسبتاً بی هوازی با کاهش pH ایجاد می شود که به نفع رشد کاندیدا است. علاوه بر این، بزاق قادر به پاکسازی ناحیه ای نیست که پروتز روی آن قرار گرفته است و امکان تکثیر گونه های بیماری زا را فراهم می کند. دندانپزشکان نیز ممکن است به کیفیت بهداشت پروتز در بیماران خود توجه چندانی نداشته باشند.

سیگار کشیدن یک عامل خطر سیستمیک برای DS است، و نشان داده شده است که در افراد سیگاری میزان پوشش کاندیدا افزایش می یابد و احتمال ابتلای آنها به کاندیدای دهانی افزایش می یابد. دلیل دقیق این که چرا افراد سیگاری مستعد ابتلا به DS هستند مشخص نیست، اما تصور می شود که هیدروکربن های معطر موجود در دود باعث تغییرات موضعی اپیتلیال می شوند.

استفاده کنندگان از پروتزهای مصنوعی با مصرف زیاد قند در رژیم غذایی خود نیز در معرض خطر DS هستند زیرا گلوکز قادر به تحریک رشد گونه های کاندیدا و افزایش چسبندگی قارچ ها در پلاک دندان است. مصرف قند ممکن است به اندازه بهداشت ضعیف دندان مصنوعی در ایجاد DS مهم باشد.

نشان داده شده است که سایر عوامل سیستمیک، استفاده کنندگان از دندان مصنوعی را مستعد ابتلا به DS می کنند، و این عوامل عبارتند از: کمبودهای تغذیه ای (آهن، فولات، ویتامین B12)، کمبودهای ایمنی (HIV)، استفاده از آنتی بیوتیک های طیف وسیع. درمان کورتیکواستروئیدی، خشکی دهان و رادیوتراپی ناحیه سر و گردن.

عوامل خطر

تشخیص دنچر استوماتیت

تشخیص می تواند بر اساس ظاهر بالینی ناحیه ای باشد که در نتیجه اریتم به خوبی مشخص شده و مطابق با سطح قرار گیری پروتز است. بیوپسی بافت معمولاً مجاز نیست مگر اینکه سایر ویژگی های مشکوک این بیماری وجود داشته باشند. اگر بیوپسی گرفته شود، بافت شناسی شواهدی از واکنش های تکثیری یا دژنراتیو، همراه با کاهش کراتینه شدن و آتروفی اپیتلیال را نشان می دهد. یک لایه نازک لک شده با گرم از کام می تواند وجود ریشه های کاندیدا را نشان دهد و همچنین می توان سواب هایی را از سطح قرار گیری دندان مصنوعی روی بافت گرفت.

مدیریت دنچر استوماتیت

درمان همه بیماران مبتلا به DS، حتی اگر شرایط خفیف و بدون علامت باشد، برای جلوگیری از پیشرفت آن به شکل نوع ۳ مهم است، زمانی که احتمال نیاز به یک گزینه جراحی (اسکالپل، کرایوسرجری، جراحی لیزر یا جراحی الکتریکی) برای مدیریت وجود دارد. علاوه بر این، بیمارانی که از DS رنج می برند همچنین ممکن است دچار ترک های گوشه دهان شوند که به طور کلاسیک به صورت شقاق اریتماتوز دو طرف در گوشه های دهان ظاهر می شوند. درمان DS باید عوامل اتیولوژیکی و خطری را که قبلاً مورد بحث قرار گرفتند، هدف قرار دهد و ممکن است تعدادی فرایند درمانی نیاز باشد.

مدیریت بیماری سیستمیک زمینه ای

این نه تنها برای سلامت عمومی بیمار، بلکه برای اطمینان از این نیاز است که عوامل خطر سیستمیک زمینه ای برای DS بررسی می شوند و کاهش می یابند، در صورت امکان، ممکن است ارتباط با GMP بیمار نیاز باشد. به همه افراد سیگاری باید توصیه هایی برای ترک سیگار ارائه شود و برخی از بیماران ممکن است از توصیه های غذایی (بویژه در رابطه با مصرف کربوهیدرات) و برخی ممکن است از تجویز جایگزین های بزاق برای درمان خشکی دهان بهره مند شوند.

بهبود تناسب پروتزهایی که به درستی قرار نمی گیرند یا بی ثبات هستند

این برای از بین بردن ترومای بافت نرم ناشی از دندان مصنوعی نیاز است. درمان ممکن است شامل صاف کردن نواحی ناهموار سطح قرار گیرنده پروتز روی بافت نرم، ریلاین کردن دندان مصنوعی یا ساخت مجدد پروتز باشد.

اگر پروتز جدید تجویز شود، قبل از گرفتن قالب های جدید باید التهاب بافت را از بین برد. نرم کننده های بافت، مانند Viscogel (Dentsply, Weybridge, UK) را می توان برای بهبود تناسب و ثبات پروتزهای موجود به طور موقت و همچنین کاهش التهاب مخاط استفاده کرد. عوامل ضد قارچ قبلاً در مواد پوششی نرم گنجانده شده بودند، اما با موفقیت محدود. نرم کننده های بافت باید با احتیاط استفاده شوند، زیرا نشان داده شده است که رشد کاندیدا را افزایش می دهند و همچنین تمیز نگهداشتن آنها برای بیماران دشوار است و منجر به تداوم التهاب می شود. تمیز کردن مداوم این مواد حالت دهنده همچنین می تواند ساختار و خواص آنها را از طریق جذب آب تغییر دهد و منجر به سخت شدن و تاب برداشتن شود. اگر از نرم کننده های بافت استفاده می شود، باید بیمار را به طور منظم مورد بررسی قرار داد تا بررسی شود که حالت دهنده بافت هنوز تازه است، زیرا خراب شدن سریع آنها می تواند باعث آسیب مخاطی بیشتر شود. ممکن است به تعویض مکرر نیاز باشد.

مدیریت دنچر استوماتیت

بهبود بهداشت دندان مصنوعی

این برای کاهش جمعیت میکروارگانیسم ها در سطح دندان های مصنوعی که روی بافت نرم قرار می گیرند نیاز است و بخشی ضروری از مدیریت است. روش های مختلفی برای رعایت بهداشت پروتز توصیه شده اند و به نظر می رسد روش های فعال موفق تر از روش های غیر فعال هستند. روش های فعال مؤثر برای تمیز کردن دندان های مصنوعی، مسواک زدن کامل دندان مصنوعی در ترکیب با استفاده از خمیر اختصاصی غیر ساینده یا آب گرم صابونی است، و این باید بعد از هر وعده غذایی انجام شود. نشان داده شده است که در صورتی که بیمار بتواند پروتزهای مصنوعی را برای مدت طولانی (تا شش هفته) بردارد، DS تسریع می شود، اگرچه ممکن است بیماران تمایلی به انجام این کار نداشته باشند. با این حال، ضروری است که بیماران در شب دندان مصنوعی خود را خارج کنند. اکنون قابل قبول است که اجازه داده شود پروتزها در طول شب خشک شوند زیرا اولاً، ارگانیسم هایی که در بیوفیلم زندگی می کنند از خشک شدن طولانی مدت جان سالم به در نمی برند و ثانیاً، هیچ مدرکی وجود ندارد که خشک شدن پروتزها در طول شب باعث تاب برداشتن آکریلیک شود. بهبود بهداشت پروتزهای دندانی کلید درمان همه انواع DS است و بیماران باید اهمیت رژیم بهداشتی دندان مصنوعی خود را درک کنند. استفاده از دستگاه شستشوی اولتراسونیک پر شده با محلول تمیز کننده مناسب نیز می تواند مفید باشد و خرید آنها برای بیمار نسبتاً ارزان است.

روش های غیر فعال تمیز کردن دندان مصنوعی شامل خیساندن دندان مصنوعی در دهانشویه های ضد میکروب و ضدعفونی با مایکروویو است. دهانشویه کلرهگزیدین به طور گسترده در دسترس است و خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی خوبی از خود نشان می دهد. پروتزهای آکریلیک که در محلول کلرهگزیدین ۲% غوطه ور می شوند رشد کاندیدا را مهار می کنند و محلول کلرهگزیدین ۲% نیز در مقایسه با سایر محلول های ضد قارچ مانند آمفوتریسین B و نیستاتین از چسبیدن کاندیدا برای مدت طولانی جلوگیری می کند. با این حال، به محض توقف درمان، DS عود کرد. این، همراه با این واقعیت که دهانشویه کلرهگزیدین گلوکونات تنها به صورت محلول ۲/۰ درصد در برخی کشورها موجود است، استفاده از کلرهگزیدین فقط باید برای کنترل پلاک در نظر گرفته شود نه برای مهار رشد کاندیدا. علاوه بر این، محلول کلرهگزیدین ۲/۰ درصد معمولاً برای استفاده روزانه به عنوان پاک کننده دندان مصنوعی توصیه نمی شود، زیرا ممکن است منجر به لکه دار شدن دندان مصنوعی و تغییر حس چشایی شود.

می توان از محلول هیپوکلریت سدیم برای خیساندن دندان مصنوعی استفاده کرد و این می تواند منجر به کاهش قابل توجه کاندیدا و پلاک شود. بیماران مبتلا به DS باید دندان مصنوعی آکریلیک را دو بار در روز به مدت ۱۵ دقیقه در محلول ۰۲/۰ درصد (۵۰ قسمت آب در ۱ قسمت Miltons) خیس کنند. این روش ضد عفونی باید فقط برای مدت زمان کوتاهی مورد استفاده قرار گیرد زیرا هیپوکلریت در نهایت رزین آکریلیک را سفید کرده و باعث خوردگی همه اجزاء فلزی می شود.

استفاده از “جعبه دندان مصنوعی” برای کمک به ضد عفونی نگهداشتن دندان های مصنوعی، بویژه برای افراد که دارای مشکلات مهارت هستند، پیشنهاد شده است.

علاوه بر روش های تمیز کردن کامل خود دندان مصنوعی، استفاده از مسواک برای تمیز کردن کام یا سقف دهان بعد از هر وعده غذایی و در شب به مدت سه ماه می تواند التهاب کام را کاهش دهد و بیمارانی که این رژیم را انجام می دهند به احتمال زیاد تقریباً چهار برابر در بهبودی DS باقی می ماند. این ممکن است در نتیجه حذف بیوفیلم کام باشد که منجر به افزایش کراتینه شدن، کاهش نفوذ سلول های التهابی و افزایش تکثیر فیبروبلاست ها و سنتز کلاژن شود. نتیجه کلی تشکیل یک مانع مکانیکی برای کلونیزاسیون میکروبی است.

ضدعفونی دندان مصنوعی با مایکروویو یک روش نسبتاً ارزان و ایمن برای تمیز کردن دندان مصنوعی است و استریل کردن کامل پروتزهای مصنوعی با استفاده از تنظیم ۶۵۰ وات به مدت ۳ دقیقه انجام شده است. نشان داده شده است که این فرآیند به اندازه استفاده از عوامل ضد قارچی موضعی برای درمان DS مؤثر است و نسبت به درمان های ضد قارچی ترجیح داده می شود زیرا بعید است که منجر به ایجاد سویه های مقاوم کاندیدا شود. با این حال، این روش تمیز کردن دندان مصنوعی باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد زیرا گرمای ایجاد شده می تواند ثبات ابعادی دندان مصنوعی را تغییر دهد.

استفاده از داروهای موضعی و سیستمیک ضد قارچ

این می تواند برای درمان مواردی از DS استفاده شود که به اقدامات موضعی و محافظه کارانه پاسخ نمی دهند. عوامل ضد قارچی نباید به عنوان تنها روش درمانی مورد استفاده قرار گیرند، در حالی که داروهای ضد قارچی می توانند به طور قابل توجهی التهاب کام را کاهش دهند، اگر آنها به صورت مجزا و بدون ارزیابی علل زمینه ای تجویز شوند، عود طی ۲ تا ۴ هفته پس از توقف درمان رخ می دهد. مزایای استفاده از یک داروی ضد قارچ در صورت استفاده همراه با بهبود بهداشت دندان مصنوعی افزایش می یابند. اگر از داروهای ضد قارچ استفاده می شود، یکی از داروهای زیر برای یک دوره درمان ۷ روزه تجویز می شود:

• ژل میکونازول ۲۴ میلی گرم در میلی لیتر چهار بار در روز روی سطح دندان مصنوعی که روی بافت قرار می گیرد اعمال می شود؛
• کپسول های فلوکونازول ۵۰ میلی گرم – یک کپسول روزانه مصرف شود؛
• سوسپانسیون خوراکی نیستاتین ۱۰۰۰۰۰ واحد در میلی لیتر – ۱ میلی لیتر خوراکی چهار بار در روز بعد از غذا به مدت پنج دقیقه شستشو داده و سپس بلعیده شود.

استفاده موضعی از ژل میکونازول این مزیت را دارد که دارو برای مدت طولانی در تماس نزدیک با مخاط آسیب دیده قرار می گیرد و به صورت بدون قند موجود است. ژل میکونازول می تواند برای بیمارانی مفید باشد که به صورت ضعیفی برای برداشتن پروتزهای مصنوعی در شب همکاری می کنند و همچنین می تواند برای درمان ترک های گوشه دهان استفاده شود زیرا در برابر استافیلوکوکوس اورئوس مؤثر است. استفاده از آن باید تا ۴۸ ساعت پس از بهبود ضایعات ادامه یابد. برای بیمارانی که تحت درمان داروهای ضد انعقاد قرار می گیرند باید احتیاط کرد زیرا نشان داده شده است که میکونازول اثر وارفارین را افزایش می دهد.

استفاده از فلوکونازول سیستمیک ممکن است مزیت اضافی در از بین بردن مخمرهای موجود در دستگاه گوارش داشته باشد، اما نباید برای بیمارانی که وارفارین یا استاتین مصرف می کنند تجویز شود و فلوکونازول نباید برای مدت بیش از ۱۴ روز تجویز شود.

سوسپانسیون خوراکی نیستاتین را می توان در مواردی که استفاده از میکونازول یا فلوکونازول منع مصرف دارد تجویز کرد. در صورت استفاده از سوسپانسیون خوراکی نیستاتین، باید به بیماران آموزش داده شود که پروتزهای مصنوعی خود را در حین شستشو خارج کنند، در غیر این صورت بعید است که دارو با مخاط ملتهب تماس پیدا کند.

تحولات اخیر

ایده های پیشنهادی بیشتر برای جلوگیری از عود DS عبارتند از:

• استفاده از پوشش های پلیمریزه شده روی سطح دندان مصنوعی برای کاهش چسبندگی کاندیدا آلبیکانس؛
• ترکیب آنتی بادی های خاص کاندیدا در مواد پروتز؛ و
• استفاده از عوامل ضد قارچ در مواد دندان مصنوعی.

نتیجه گیری

استوماتیت دندان مصنوعی عارضه ای است که معمولاً افراد استفاده کننده از دندان مصنوعی را تحت تأثیر قرار می دهد و حتی اگر بدون علامت باشد باید درمان شود. این وضعیت نیازمند یک رویکرد درمانی ترکیبی از سوی بیمار و پزشک است و باید بر نقش بیمار تأکید شود. مدیریت عوامل خطر اتیولوژیکی برای جلوگیری از عود کلیدی است. روش های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درمان هر عامل خطر سیستمیک زمینه ای؛
• بهبود تناسب پروتزهای موجود؛
• جایگزینی دندان مصنوعی موجود؛
• بهبود بهداشت دندان مصنوعی؛ و
• استفاده از عوامل ضد قارچ.

هر روشی که به کار گرفته شود، هدف اصلی درمان، از بین بردن بیوفیلم از دندان مصنوعی بیمار است. بررسی منظم بیماران مبتلا به DS برای اطمینان از درمان موفق طولانی مدت این بیماری ضروری است.