مراقبت های دهانی برای بیماران سرطانی

بیمارانی که تحت درمان سرطان قرار دارند اغلب تغییراتی را در دهان خود تجربه می کنند. این اطلاعات می توانند در درک عوارض جانبی احتمالی درمان سرطان به شما کمک کنند، شامل نکاتی برای مراقبت های دهانی که ممکن است به جلوگیری یا به حداقل رساندن این تغییرات کمک کنند.

اصول اولیه مراقبت های دهانی

شیمی درمانی به سرعت روی سلول هایی که تقسیم می شوند تأثیر می گذارد. سلول های سرطانی و برخی سلول های طبیعی مانند سلول های مخاط دهان، دستگاه گوارش، سلول های مغز استخوان و سلول های مو به سرعت تقسیم می شوند.

شیمی درمانی نمی تواند تفاوت بین سلول های طبیعی و بدخیم را تشخیص دهد و گاهی اوقات به هر دو آسیب وارد می کند. شیمی درمانی ممکن است تعداد گلبول های سفید خون، تعداد پلاکت ها و گلبول های قرمز خون را کاهش دهد. این به عنوان سرکوب مغز استخوان شناخته می شود (نام دیگر آن سرکوب مغز استخوان است). این شما را بیشتر در معرض خطر عفونت و یا خونریزی قرار می دهد.

اگر عفونت دندانی قبلی مانند حفره، آبسه یا بیماری لثه (پریودنتال) وجود داشته باشد، عفونت ممکن است بدتر شود. علاوه بر این، اگر لثه های شما حساس یا متورم هستند، ممکن است به راحتی خونریزی کنند.

علاوه بر این، شیمی درمانی ممکن است باعث بروز زخم های داخل دهان (موکوزیت) شود. این زخم ها معمولاً ظرف مدت یک تا دو هفته بهبود می یابند؛ با این حال، زخم های جدی تر ممکن است با باکتری ها یا مخمرهایی که معمولاً داخل دهان یافت می شوند عفونی شوند. تحریک ناشی از تیز بودن دندان ها یا پر شدگی های دندانی ممکن است وضعیت را وخیم تر کند. داروهایی برای جلوگیری از بروز زخم و کمک به ناراحتی در دسترس هستند و می توانند برای شما تجویز شوند.

برای راحتی بیشتر، حین انجام شیمی درمانی، از تکه های یخ یا یخمک های فاقد قند برای مکیدن استفاده کنید. تحقیقات نشان داده اند که این ممکن است زخم های دهان را تا ۶۰ درصد کاهش دهد.

اگر پرتو درمانی در ناحیه سر یا گردن شما انجام می شود:

پرتو درمانی اغلب برای درمان افراد مبتلا به سرطان سر و گردن استفاده می شود. پرتوها برای از بین بردن سلول های سرطانی به ناحیه سر و گردن تابانده می شوند اما متأسفانه برخی از سلول های طبیعی نیز آسیب می بینند. در طول پرتو درمانی، بیماران ممکن است زخم های دهانی را نیز تجربه کنند. این معمولاً ظرف چند هفته پس از پایان درمان کاهش می یابد. بر خلاف شیمی درمانی، پرتو درمانی دارای عوارض جانبی طولانی مدت در دهان است. شایع ترین عارضه جانبی خشکی دهان (زروستومیا) است. خشکی دهان یکی از نتایج آسیب پرتو به غدد بزاقی است. به این معنا که غدد بزاقی بزاق کمتری تولید می کنند و بزاق غلیظ تر است. اثر محافظتی طبیعی بزاق روی دندان ها از بین می رود و باکتری های دهانی که باعث ایجاد حفره می شوند افزایش می یابد. همچنین، رسوبات پلاک و تارتار سریع تر ایجاد می شوند، که شما را بیشتر در معرض خطر پوسیدگی های دندانی و بیماری لثه قرار می دهد.

یکی دیگر از عوارض جانبی پرتو درمانی به ناحیه سر و گردن عفونت شدید استخوان است. این به دلیل کاهش خونرسانی به استخوان های سر و بافت گردن در طول پرتو درمانی بروز پیدا می کند. این تغییرات منجر به کند شدن بهبود عفونت، تروما یا بویژه بلافاصله کشیدن دندان ها پس از پرتو درمانی می شود. مراقبت های ترمیمی و پیشگیرانه دندانی برای جلوگیری از بروز عفونت بسیار مهم است.

برای جلوگیری از بروز عفونت و پوسیدگی دندان، بسیار مهم است که در مراحل اولیه درمان به دندانپزشک خود مراجعه کنید و پاکسازی روزانه دهان را به خوبی ادامه دهید. در زیر توصیه های مفیدی برای مراقبت های دهانی بیماران بستری تحت درمان سرطان ارائه شده اند:

مراقبت از دهان و دندان در بیماران سرطانی

قبل از درمان با شیمی درمانی یا پرتو درمانی ناحیه سر و گردن

به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا بتواند عوامل احتمالی عفونت یا تحریک دندان را شناسایی کند. دندان های دارای عفونت شدید یا دندان هایی که ممکن است در طول درمان یا بعد از آن مشکل ایجاد کنند باید کشیده شوند. کشیدن دندان باید حداقل یک هفته قبل از آغاز شیمی درمانی یا پرتو درمانی انجام شود تا زمان کافی برای بهبودی مناسب فراهم شود. دندان های دارای حفره باید با پر کردن ترمیم شوند. برای از بین بردن تارتار (رسوب) دندان باید پاکسازی و جرم گیری کامل و با دقت دندان ها انجام شود. تمام نواحی تیز باید صاف شوند تا از تحریک غیر ضروری جلوگیری شود. فرایندهایی که ممکن است در اولین ویزیت دندانپزشکی گنجانده شوند عبارتند از:

• معاینه دندان و تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس
• پاکسازی دندان
• قالب گیری برای ساخت تری های فلوراید. تری های فلوراید، تری های پلاستیکی و نرمی هستند که به صورت سفارشی ساخته می شوند و برای اعمال فلوراید استفاده می شوند. فلوراید برای کمک به پیشگیری از تشکیل حفره استفاده می شود.
• دستورالعمل های بهداشت دهان و دندان:
• سه مرتبه در روز با یک مسواک نرم مسواک بزنید
• هر روز نخ دندان بکشید
• ژل فلوراید را با تری های سفارشی دو مرتبه در روز روی دندان ها اعمال کنید
• یک رژیم غذایی متعادل و کم قند داشته باشید

مراقبت از دهان و دندان در بیماران سرطانی

در طول شیمی درمانی یا پرتو درمانی ناحیه سر و گردن

در طول درمان، رعایت دقیق طرح مراقبت از دهان مهم است. اگر دهان شما دردناک است، برخی از نکات زیر ممکن است کمک کننده باشند:

• برای مسواک زدن دندان ها از یک مسواک نرم یا یک اپلیکاتور اسفنجی مانند یک مسواک اسفنجی استفاده کنید.
• زمانی که تعداد پلاکت های شما اندک است اگر نخ دندان کشیدن باعث خونریزی می شود از انجام آن خودداری کنید.
• از پروتزهای مصنوعی صرفاً برای صرف وعده های غذایی استفاده کنید.
• دهان خود را با آب گرم و نمک یا جوش شیرین و آب بشویید (یک قاشق چایخوری از هر یک از این دو محلول در هشت اونس آب گرم).
• از دهانشویه های تجاری اجتناب کنید زیرا حاوی الکل هستند که ممکن است باعث سوزش دهان شما شوند.
• اگر پزشک شما هم یک دهانشویه ضد باکتری (پریدکس) و هم یک دهانشویه یا قرص زیر زبانی ضد قارچ (نیستاتین) تجویز کرده است، آنها را با هم مصرف نکنید، زیرا به خوبی عمل نخواهند کرد. آنها را حداقل یک ساعت از هم جدا کنید.
• برای پیشگیری از بروز ناراحتی هنگام غذا خوردن، می توانید زیلوکائین ویسکوز به داخل دهان خود بمالید، بخصوص قبل از خوردن غذا. زیلوکائین ویسکوز را می توان داخل دهان غرغره کرد و تف کرد و یا می‌توان آن را مستقیماً با یک اپلیکاتور دارای نوک پنبه ای روی یک منطقه خاص اعمال کرد. سایر داروهای بی حس کننده موضعی در داروخانه موجود هستند. از پزشک یا پرستار خود در مورد محصولات خاص سوال کنید.
• ممکن است از داروی ضد درد نیز استفاده شود. تیلنول یا داروهای مسکن قوی تر ممکن است به کاهش درد دهان کمک ن. اگر نیم ساعت قبل از غذا مصرف شود، ممکن است خوردن غذا راحت تر باشد. مهم است که از مصرف آسپرین یا داروهای غیر استروئیدی (ادویل، موترین) در طول مدتی که شیمی درمانی می کنید اجتناب نمایید زیرا ممکن است باعث بروز مشکلات خونریزی شوند.
• از سیگار، سیگار برگ، پیپ کشیدن و جویدن تنباکو، و از نوشیدن الکل خودداری کنید. همه اینها بسیار تحریک کننده هستند و باعث خشکی دهانی می شوند که زخم دارد.
• از غذاهای تند و پر ادویه و غذاهایی که جویدن آنها دشوار است اجتناب کنید. زمانی که دهان شما زخم است،آب مرکبات و گوجه فرنگی ممکن است باعث تحریک دهان شما شوند.
• نوشیدن مایعات فراوان در طول روز می تواند به خشکی دهان (زروستومیا) کمک کند.
• روزانه حداقل هشت لیوان آب یا آبمیوه بنوشید.
• از خوردن نوشیدنی های کافئین دار اجتناب کنید زیرا کافئین ممکن است خشکی دهان را افزایش دهد.
• می توان بزاق مصنوعی را امتحان کرد که در اکثر داروخانه ها موجود است. ممکن است متوجه شوید که جویدن آدامس فاقد قند یا مکیدن آب نبات فاقد قند کمک کننده است. پوشاندن لب های خود با بالم لب هایی مانند وازلین به جلوگیری از ترک خوردن آنها کمک می کند. یک مرطوب کننده خنک به اتاق شما رطوبت می بخشد.

در طول پرتو درمانی ناحیه سر و گردن و بعد از آن فلوراید تراپی مهم است. این کار باید دو مرتبه در روز با استفاده از تری های نرمی که توسط دندانپزشک شما برای شما ساخته شده اند انجام شود.

مراقبت از دهان و دندان در بیماران سرطانی

فلوراید تراپی به شرح زیر انجام می شود:

• دندان های خود را با یک خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
• تقریباً چهار قطره ژل فلوراید را داخل فرو رفتگی های جای دندان موجود در تری پلاستیکی بریزید و آن را با یک سواب پنبه ای پخش کنید. اگر ژلی که انتخاب کرده اید باعث تحریک دندان ها یا لثه های شما می شود، می توانید از نمونه دیگری استفاده کنید که تحریک کمتری ایجاد می کند.
• تری ها را داخل دهان خود قرار دهید و آنها را به مدت پنج دقیقه کامل داخل دهان نگهدارید. سعی کنید فلوراید را قورت ندهید. تری ها را بردارید و به مدت یک ساعت از شستشوی دهان خود و نیز خوردن غذا یا نوشیدنی خودداری کنید.
• تری را بشویید. این روال را دو مرتبه در روز تکرار کنید.

مهم است که با پزشک خود تماس بگیرید:

• اگر درد دهان شما افزایش می یابد و نمی توانید آن را با داروهای ضد درد کنترل کنید.
• اگر به دلیل زخم های شدید دهان قادر به خوردن یا نوشیدن نیستید.
• اگر تب دارید.
• اگر خونریزی دارید که کنترل آن دشوار است.
• اگر در بلع مشکل دارید.

پس از شیمی درمانی یا پرتو درمانی ناحیه سر و گردن

با پایان درمان، برای حفظ سلامت دندان ها و لثه ها، باید مراقبت های دندانی را به خوبی ادامه دهید. غدد بزاقی شما بزاق کمتری تولید خواهند کرد و همچنان در معرض خطر ایجاد حفره دندان و بیماری لثه قرار خواهید داشت.

شما باید کارهای زیر را پیوسته انجام دهید:

• ویزیت دندانپزشکی برای جرمگیری و پاکسازی حداقل سه مرتبه در سال.
• ادامه فلوراید تراپی با تری فلوراید دو مرتیه در روز.
• یک رژیم غذایی متعادل و کم قند.
• اگر کشیدن دندان نیاز باشد، مهم است که دندانپزشک شما با تیم انکولوژی که با درمان شما آشنا هستند صحبت کند.

خشکی دهان ممکن است پس از درمان ادامه پیدا کند. جریان بزاق به تدریج افزایش می یابد، اما ممکن است به طور کامل به حالت عادی باز نگردد. برای افزودن رطوبت به دهان، موارد زیر کمک کننده هستند:

• یک بطری آب همراه داشته باشید تا در صورت نیاز دهان خود را مرطوب کنید.
• روزانه حداقل هشت لیوان آب یا آبمیوه بنوشید.
• کافئین را در حداقل میزان ممکن نگهدارید.
• از الکل و محصولات تنباکو اجتناب کنید.
• غذاها را با سس مرطوب کنید.
• آدامس بدون قند بجوید یا آبنبات ترش فاقد قند بمکید.
• بزاق مصنوعی را امتحان کنید.
• از پزشک، دندانپزشک یا پرستار خود بخواهید محصولات تجاری که برای خشکی دهان در دسترس هستند، را به شما توصیه کنند.
• از دستگاه بخور سرد استفاده کنید.

پروتزهای مصنوعی باید حدود شش ماه پس از درمان ساخته شوند یا مجدداً تنظیم شوند تا بر اساس تغییرات داخل دهان شما باشند. نباید هیچ ناحیه ای تحت فشار باشد که باعث تحریک دهان شما شود.

• تغییرات چشایی در شش ماه اول پس از پرتو درمانی شایع است. ممکن است متوجه کاهش و تغییر حس چشایی شوید. این تغییرات ممکن است منجر به کاهش اشتها شوند. این کارهای می توانند کمک کننده باشند:
• غذاهای مختلف را امتحان کنید، در صورت عدم رضایت، می توانید زمان دیگری دوباره آنها را امتحان کنید.
• گیاهان مختلف و ادویه های ملایم را اضافه کنید.
• اگر فشار خون بالا دارید از افزودن نمک اضافی اجتناب کنید.
• تا زمانی که اشتهای شما برگردد، مکمل های غذایی مایع را برای افزایش کالری دریافتی اضافه کنید. برای توصیه های دیگر، نظر پرستار خود را جویا شوید یا به یک متخصصان تغذیه مراجعه کنید.
• مرتباً خود را وزن کنید تا وزن شما به ثبات برسد.