زایلیتول: موثرترین ماده برای حفظ بهداشت دهان و دندان

طی سال‌های اخیر، عوامل بسیاری موجب ارتقاء بهداشت دهان و دندان شده‌اند. دستگاه جرمگیر و پولیش و لوپ‌های دندانپزشکی از این جمله ابداعات هستند. اما زایلیتول فراتر از همه‌ی آنها است. زایلیتول قادر است در موفقیت ما در پیشگیری از مشکلات دهان و دندان کمک کننده باشد.

علیرغم تمام زمانی که صرف برطرف ساختن جرم و درمان التهاب لثه و پریودنتیت می‌کنیم، تمرکز اصلی ما از ابتدا روی پیشگیری بوده است. گذشتن از این هدف و به جای آن، گذاشتن زمان بیشتر روی جرمگیری و هموار ساختن سطح ریشه بسیار ساده است.

پیشگیری‌هایی که به روش سنتی صورت می‌گرفت عبارتند از مسواک زدن، کشیدن نخ دندان و استفاده از خمیردندان‌های فلورایده. اما اگر نگاه دقیق‌تری داشته باشیم، این کارها تاثیر مورد نظر را نخواهند داشت. ممکن است افراد بسیاری را مشاهده کرده باشید که دندان‌های آنها در کودکی هیچ پوسیدگی نداشته است اما در بزرگسالی با مشکلات و بیماری‌های دهان و دندان دست به گریبان بوده‌اند. پیشگیری به روش سنتی، چندان موثر نیست. اینجاست که برگ برنده در اختیار زایلیتول است.

در صورتی که دندان‌ها پنج مرتبه در روز در معرض زایلیتول قرار گیرند، میزان کاهش پلاک دندان به اندازه‌ای زمان استفاده از مسواک خواهد بود. زایلیتول نوعی شکر مفید است که می‌تواند پیشرفت قابل توجهی در بهداشت دهان و دندان ایجاد نماید، تا از پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری نماید و سلامت دهان و دندان را ارتقاء بخشد.

زایلیتول در ابتدا یکی از عوامل موثر در کنترل دیابت محسوب می‌شد. اما تحقیقات در زمینه‌ی دندان حاکی از آن بود که خوردن غذاهایی که در آنها از زایلیتول به عنوان شیرین کننده استفاده شده بود، میزان پلاک دندان‌ها را تا ۵۰ درصد کاهش داده است. کاهش ۵۰ درصدی پلاک دندان‌ها با استفاده از زایلیتول بهتر از استفاده از مسواک است.

پس از آشکار شدن تاثیر زایلیتول روی کاهش پوسیدگی دندان، تحقیقات بسیاری روی تاثیر این ماده‌ی شگفت‌انگیز روی دندان‌ها صورت گرفت. در ابتدا، زایلیتول جایگزین تمام شکر موجود در رژیم غذایی شد، که منجر به کاهش چشمگیر پوسیدگی دندان شد. پس از دو سال تحقیق مشخص شد که، جایگزینی تمام شکر موجود در خوراکی‌ها موجب کاهش فروش مواد تولید شده به افرادی می‌شود که به شکر اعتیاد پیدا کرده‌اند. به جای آن، محققان پس از افزودن زایلیتول به وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها، آن را به آدامس افزودند. ثابت شد استفاده از آدامس‌هایی که صرفا با زایلیتول شیرین شده‌اند به اندازه‌ی جایگزینی کامل آن با شکر موثر بوده است.

پس از این مطالعات اولیه، تحقیقات بیشتری روی فواید استفاده‌ی ۱۰۰ درصد از زایلیتول در آدامس به عنوان شیرین کننده، برای پیشگیری از پوسیدگی دندان صورت گرفت. با شهرتی که فواید زایلیتول پیدا کرده‌اند، امروزه در بسیاری از کشورها نمی‌توان آدامسی یافت که با ساکاروز شیرین شده باشد.

زایلیتول چیست؟

زایلیتول موثرترین ماده برای حفظ بهداشت دهان و دندان

زایلیتول نوعی شکر طبیعی است؛ و شیرین کننده‌ی مصنوعی محسوب نمی‌شود. بدن انسان با متابولیسم کربوهیدرات‌ها قادر است روزانه ۵ تا ۱۰ گرم زایلیتول تولید کند. شکل کریستالی زایلیتول از نظر ظاهر و مزه شبیه “شکر” است، اما هر گرم تنها حاوی ۴/۲ کالری است، که این میزان کالری ۴۰ درصد کمتر از سایر کربوهیدرات‌ها می‌باشد. از آنجا که شاخص گلیسمی (میزان قند در خون) آن ۷ است، برای افراد مبتلا به دیابت نیز بی خطر خواهد بود. امروزه، معمول‌ترین منبع آن چوب و ساقه‌ی ذرت است. این ماده مانند یکی از انواع فیبر هضم می‌شود و هیچ انسولینی تولید نمی‌کند.

زایلیتول چگونه عمل می‌کند؟

زایلیتول موثرترین ماده برای حفظ بهداشت دهان و دندان

زایلیتل از راه‌های مختلفی از پوسیدگی دندان پیشگیری می‌کند. ابتدا در عملکرد تولید اسید باکتری‌ها اختلال ایجاد می‌کند. سپس، مانع تجمع باکتری‌ها می‌شود که در نتیجه تولید پلی ساکارید متوقف می‌شود. پلی ساکارید ماده‌ای است که لایه‌ی نازک جرم را کنار هم نگه می‌دارد. سوم آنکه، موجب افزایش pH دهان می‌شود. باکتری‌های پوساننده‌ی دندان ترجیح می‌دهند در محیطی با pH پایین زندگی کنند و اسیدی تولید نمایند که مواد معدنی مینای دندان را از بین می‌برد. در حضور زایلیتل، باکتری تولید اسید و پلی ساکارید را متوقف می‌سازد و این مواد به سادگی از روی دندان‌ها می‌لغزند. بر عکس، در حضور شکر، باکتری افزایش می‌یابد، اسید تولید می‌کند و به دندان می‌چسبد. در حضور زایلیتل، تعداد باکتری‌ها کاهش چشمگیری خواهد داشت. زایلیتول محیط قلیایی دهان را افزایش می‌دهد که منجر به افزایش سلامت دهان و دندان خواهد شد.

ساکاروز موجب اختلال در کلسیم می‌شود که منجر به ته نشین شدن کلسیم موجود در بزاق می‌شود، در حالی که زایلیتل مانع تولید اسید می‌شود و سطح کلسیم بزاق دهان را بالا نگه می‌دارد، که برای حفظ مواد معدنی مینای دندان نقش حیاتی ایفا می‌کند. این قضیه زمانی مهم‌تر می‌شود که دندان‌ها برای نخستین مرتبه در دهان رشد می‌کنند و مواد معدنی آنها کاملا تامین نشده‌اند. با رشد دندان‌ها، قابلیت زایلیتل در حفظ سطح کلسیم بزاق دهان موجب افزایش میزان نهایی مواد معدنی دندان‌ها خواهد شد. قابلیت زایلیتل در ترکیب با کلسیم زمانی مشهود است که در حضور زایلیتول، میزان کلسیم موجود در پلاک دندان نیز بالاتر می‌رود.

تحقیقات در زمینه‌ی زایلیتول

زایلیتل موثرترین ماده برای حفظ بهداشت دهان و دندان

مقایسه‌ی آدامس‌ها حاکی از آن است، در صورتی که آدامس ۱۰۰ درصد با زایلیتل شیرین شده باشد، میزان کاهش پلاک دندان بسیار بالاتر از زمانی خواهد بود که آدامس ۱۰۰ درصد با سوربیتول یا ترکیبی از سوربیتول و زایلیتل شیرین شده باشد. باکتری قادر است سوربیتول را دگرگون کند و اسید تولید نماید؛ بنابراین، افزودن سوربیتول به آدامسی که با زایلیتل شیرین شده است کاهش چشمگیری در فواید زایلیتل خواهد داشت.

آدامسی که ۱۰۰ درصد با زایلیتل شیرین شده باشد، کاهش چشمگیری در پوسیدگی دندان خواهد داشت. از سوی دیگر، ۶ تا ۷ گرم زایلیتول، در قالب ۳ تا ۵ مرتبه در روز، و تنها ۵ دقیقه جویدن آدامس، برای پدیدار شدن اثرات زایلیتل کافی است.

مضرات زایلیتول

معمولا استفاده‌ی بیش از حد زایلیتل عوارض ناخوشایندی برای انسان‌ها خواهد داشت. اشتباه رایج این است که میزان زیادی بیسکوییت شکلاتی حاوی زایلیتول خورده شود، تنها به این دلیل که خوشمزه هستند. خوردن حجم زیادی از خوراکی‌های پخته شده با استفاده از زایلیتل به جای شکر می‌تواند منجر به تولید گاز، نفخ و اسهال شود.

برای اجتناب از سوء هاضمه، سعی کنید به تدریج و طی دو هفته زایلیتل را جایگزین شکر موجود در رژیم غذایی خود کنید. به این ترتیب توانایی هضم شما به تدریج تطبیق خواهد یافت و موجب به حداقل رسیدن ناراحتی‌های معده خواهد شد. خمیردندان، دهانشویه، اسپری‌ها، ژل‌ها، آدامس‌ها و آبنبات‌های حاوی زایلیتل مشکلی ایجاد نخواهند کرد. این مشکلات تنها ناشی از جایگزینی فوری همه‌ی شکر مصرفی خوراکی با زایلیتول است.

بسیاری از آدامس‌های موجود در فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها حاوی مقادیر اندکی زایلیتول و در کنار آن سوربیتول، سوکرالوز، آسپارتام، آسه سولفام یا مانیتول هستند. شیرین کننده‌های مصنوعی که به آدامس‌ها افزوده می‌شوند موجب کاهش فواید زایلیتل می‌شوند. برای دستیابی به نتایج  گزارش شده در تحقیقات، تنها ماده‌ی اضافه شده به عنوان شیرین کننده باید زایلیتل باشد.