آناتومی و بیماری های زبان

زبان عضوی ماهیچه ای درون دهان است. زبان پوشیده از بافت مرطوب و صورتی رنگی به نام غشاء مخاطی است. برآمدگی های غده مانند ریزی به نام پاپی (papillae برجستگی مخروطی کوچک)، بافتی زبر برای زبان ایجاد کرده اند. هزاران جوانه ی چشایی سطح پاپی را پوشانده اند. جوانه های چشایی مجموعه ای از سلول های عصب- مانند و متصل به اعصابی هستند که به مغز می رسند.

زبان با رشته های در هم تنیده ی بافت زبر و غشاء مخاطی به دهان متصل شده است. بندی که جلوی زبان را پایین نگه داشته است فرنوم (frenum) نامیده می شود. در عقب دهان، زبان به استخوان لامی (hyoid bone) متصل شده است. زبان برای جویدن و قورت دادن غذا و نیز گفتار نقش حیاتی دارد.

آناتومی و بیماری های زبان

چهار مزه ی معمول عبارتند از شیرینی، ترشی، تلخی و شوری. مزه ی پنجم، به نام خوشمزگی (umami اومامی)، ناشی از چشیدن گلوتامات (glutamate) است که در MSG (مونو سدیم گلوتامات- افزودنی مجازی که موجب تقویت عطر و طعم غذا می شود) وجود دارد. زبان اعصاب بسیاری دارد که به شناسایی و انتقال سیگنال های مزه به مغز کمک می کند. به همین دلیل، تمام بخش های زبان قادرند این چهار مزه ی معمول را شناسایی کنند؛ “نقشه ی مزه ای” که معمولا روی زبان توصیف می شوند واقعا وجود ندارند.

بیماری های زبان

برفک دهان Thrush (کاندیدیاز candidiasis)

آناتومی و بیماری های زبان

کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans) نوعی قارچ است که روی سطح دهان و زبان رشد می کند. هر کسی ممکن است به برفک دهان مبتلا شود، اما اغلب در کودکان، افراد مسن و نیز در افرادی بروز می یابد که از داروهای استروئیدی استفاده می کنند یا سیستم ایمنی بدن آنها سرکوب شده است.

سرطان دهان Oral Cancer

آناتومی و بیماری های زبان

زخم یا غده ای که در دهان ظاهر می شود و پیوسته رشد می کند. سرطان دهان بیشتر در افرادی شایع است که سیگار می کشند یا مقدار زیادی نوشیدنی های الکلی مصرف می کنند.

ماکروگلوسیا Macroglossia (بزرگ شدن زبان)

آناتومی و بیماری های زبان

بر اساس عواملی که موجب بروز این بیماری می شوند، می توان آن را به صورت های مختلفی دسته بندی کرد. این دسته بندی ها عبارتند از علل مادرزادی، التهابی، تروماتیک، سرطانی و متابولیک. بیماری های تیروئیدی، لنفانژیوم (lymphangioma – آسیب و ضایعه ی خوش خیم رگ های لنفاوی که در همان نقطه رگ های جدید نیز تشکیل می شود) و ناهنجاری های مادر زادی از جمله علل بزرگ شدن زبان هستند.

زبان جغرافیایی Geographic Tongue

آناتومی و بیماری های زبان

برجستگی های خطی یا برجستگی های تیغ مانند و نقاط رنگی که روی سطح زبان حرکت می کنند و به صورت دوره ای ظاهر آن را تغییر می دهند. زبان جغرافیایی شرایطی بی خطر است.

سندروم سوزش دهان/ سوزش زبان Burning mouth/burning tongue syndrome

آناتومی و بیماری های زبان

مشکل نسبتا شایعی که در اکثر افراد مشاهده می شود. زبان حس سوزش یا داغی دارد یا مزه ها یا احساسات عجیبی روی آن حس می شود. سندروم سوزش دهان ظاهرا بی خطر است اما ممکن است در نتیجه ی مشکلات خفیف اعصاب بروز یابد.

التهاب زبان یا گلوسیت آتروفیک Atrophic Glossitis

آناتومی و بیماری های زبان

در اثر التهاب، زبان ناهمواری های بافتی خود را از دست می دهد. گاهی اوقات این مشکل در نتیجه ی کم خونی یا کمبود ویتامین B بوجود می آید.

آفت دهانی Canker sores

آناتومی و بیماری های زبان

زخم های کوچک و دردناکی که به صورت دوره ای روی زبان یا در دهان بوجود می آیند. شرایط نسبتا شایعی که علت آن ناشناخته است؛ این زخم ها هیچ ربطی به تبخال ندارند که توسط ویروس هرپس بوجود می آید. آفت دهانی مسری نیست.

لوکوپلاکیای دهانی Oral Leukoplakia

آناتومی و بیماری های زبان

لکه های سفید رنگی که روی مخاط زبان ایجاد می شوند و نمی توان آنها را پاک کرد. لوکوپلاکیا ممکن است خوش خیم باشد یا به سرطان دهان تبدیل شود.

زبان مو دار Hairy Tongue

آناتومی و بیماری های زبان

ممکن است پاپیلاهای (برآمدگی های کوچک روی زبان که محل قرار گیری جوانه های چشایی هستند) روی سطح زبان به رشد خود ادامه دهند و ظاهر آن را سیاه یا سفید کنند. این مشکل را می توان با پاک کردن زبان برطرف نمود.

استوماتیت هرپسی Herpes Stomatitis

آناتومی و بیماری های زبان

ویروس هرپس به ندرت می تواند منجر به بروز تبخال روی زبان شود، با این حال گاهی اوقات موجب التهاب عمومی مخاط دهان خواهد شد. ویروس هرپس تبخال معمولا روی لب وجود دارند.

لیکن پلانوس Lichen Planus (خزه ی پوستی)

آناتومی و بیماری های زبان

شرایط بی خطری که قادر است پوست یا دهان را تحت تاثیر قرار دهد. علت آن ناشناخته است؛ با این حال، برخی معتقدند این مشکل در نتیجه ی حمله ی سیستم ایمنی بدن به پوست ومخاط دهان بوجود می آید.

آزمایشات زبان

نمونه برداری یا تکه برداری از بافت

از منطقه ای که در دهان مشکوک به نظر می رسد یک نمونه بافت برداشته می شود. این کار اغلب برای بررسی وجود سرطان دهان انجام می شود.

تست تشخیص مزه

چهار محلول حاوی مقادیر مختلف شیرین کننده استفاده می شوند تا حواس بویایی و چشایی مورد بررسی قرار گیرند.

درمان های زبان

ژل استروئید

استعمال یک ژل استروئیدی تجویزی مانند فلوسینونید (تحت عناوین تجاری Lidex و Lidex-E) درمان زخم های مخاط دهان را تسریع می کند.

نیترات نقره

پزشک ها قادرند روی زخم های مخاط دهان مواد شیمیایی بزنند، که درمان و تسکین درد را تسریع خواهند کرد.

لیدوکائین ویسکوز

این دارو روی زبان استعمال می شود تا به سرعت و به طور موقت موجب تسکین درد شود.

داروهای ضد قارچ

داروهای ضد قارچ می توانند کاندیدا آلبیکانس (قارچی که موجب برفک دهان می شود) را از بین ببرند. دهانشویه ها و قرص ها نیز می توانند تاثیرگذار باشند.

تمیز کردن زبان

تمیز کردن زبان به سادگی می تواند معمولا موجب زدودن پاپیلاهایی شود که زبان مودار سیاه یا سفید را در پی دارند.

ویتامین های گروه B

در صورت کمبود ویتامین های گروه B، مکمل های گروه B قادرند آن را جبران کنند.

جراحی زبان

برای درمان سرطان دهان یا لوکوپلاکیا ممکن است نیاز باشد جراحی انجام شود.